ای زمین گناه من بر گردنت اگر بیدارم نکنی!/ «هوم بابایی» چیست؟

به گزارش خبرنگار مهر، «آیینه اقوام» عنوان مجموعه‌ای رادیویی به روایت و کارگردانی زنده‌یاد مهرداد عشقیان است که سفری به دنیای آئین‌های رمضان در ایران زمین است. این مجموعه ۳۰ قسمتی از تولیدات اداره‌کل هنرهای نمایشی رادیو است که به پیشنهاد و همراهی ایوب آقاخانی در خبرگزاری مهر منتشر می‌شود.

ناهید مسلمی، معصومه عزیز محمدی، غلامحسن تسعیری، محمد یگانه، قربان نجفی به عنوان بازیگر این مجموعه حضور دارند و دیگر عوامل مجموعه رادیویی «آئینه اقوام» نیز عبارتند از نویسنده: سهیلا خدادادی، محقق: ناصر ملاییان، افکتور: نرگس موسی‌پور، صدابرداران: علی حاجی‌نوروزی و محسن جوادی، تهیه‌کننده و سردبیر: ناهید گودرزی.

یازدهمین قسمت «آئینه اقوام» با مدت زمان ۲۸ دقیقه و ۲۶ ثانیه با سفر به شهر اصفهان به آئین‌های مردم این شهر و همچنین یکی از آئین‌های مردم شهر سیرجان در ماه مبارک رمضان می‌پردازد.

آغاز یازدهمین روز سفر این چنین است: «مسافر که باشی می‌تونی به خودت تکیه کنی، می‌تونی سختی‌ها رو کنار بزنی و پیش بری، مسافر که باشی فقط یه چیز برات مهمه، اونم مقصدیه که تو رو به سمت خودش می‌کشونه. مقصدتم که معلوم باشه همه چیز برات آسون می‌شه و هیچ چیزی نمی‌تونه مانع حرکتت بشه.»

سفرمان به آئین‌ها و فرهنگ مردم شهرهای کوچک و بزرگ ایران در ماه مبارک رمضان را ادامه می‌دهیم و به شهر اصفهان می‌رسیم.

«حاج یونس» شخصیتی است که آئین‌های مردم اصفهان در ماه مبارک رمضان را به ما معرفی می‌کند.

در قدیم مردم اصفهان در هنگام سحر به در خانه‌ها می‌رفتند و با خواندن شعر مردم را بیدار و آماده سحر می‌کردند که به این رسم «سحرخوانی» می‌گفتند. به گفته حاج یونس در برخی محله‌های قدیمی شهر اصفهان رسم «سحرخوانی» با پخش از بلندگوهای محل، همچنان انجام می‌شود.

یکی از رسوم قدیمی استان اصفهان مراسم «هوم بابایی» است که در شب نیمه ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. تعدادی از کودکان بعد از افطار به در خانه‌ها می‌روند و شعر می‌خوانند. این گروه‌ها هدایایی دریافت و برخی اوقات آن‌ها را بین نیازمندان تقسیم می‌کنند. این مراسم تا اوقات پایانی شب به طول می‌انجامد.

«امشب شب نیمه است که ما مهمانیم، هوم بابا هوم بابا، از ما حرجی نیست که ما طفلانیم، هوم بابا هوم بابا، بشقاب رو پر از کلوچه و حلوا کن، هوم بابا هوم بابا، بردار و بیار به دامن ماها کن، هوم بابا هوم بابا ….» بخشی از اشعاری است که گروه‌های بچه‌ها در مراسم «هوم بابا» می‌خواندند و بعد از دریافت هدایا از صاحبخانه نیز برای او دعا می‌کردند.

به گفته حاج یونس خیلی از مردم اصفهان به غیر از شب‌های قدر، در کنار زاینده‌رود افطار می‌کنند.

حلیم بادمجان، آش شله‌قلمکار، بریونی، حلیم، حلیم عدس، خورشت ماست از غذاهای سر سفره افطار مردم اصفهان است.

کاروان استقبال از ماه مبارک رمضان هم از برنامه‌های جدیدی است که در شهر اصفهان چند باری برگزار شده است.

راوی در روز یازدهم سفر «آئینه اقوام» به کتابی اشاره می‌کند که در آن به رسمی از مردم سیرجان در ماه مبارک رمضان پرداخته شده است. در این رسم مردم سیرجان برای بیدار شدن در هنگام سحر با انگشت به زمین می‌کوبند و خطاب به زمین می‌گویند: «ای زمین ای زمین نازنین، گناه من به گردنت اگه بیدارم نکنی. ای زمین، گناه گمراه‌چی به گردنت، سحر بیدارم کن.»، همچنین بعضی اوقات هم مناجات خوان‌های در پشت‌بام خانه و مناره‌های مسجد بندهایی از مناجات‌نامه خواجه عبدالله انصاری یا بندهای از مناجات طیبات سعدی را می‌خوانند نظیر «یارب بنما رهی سوی نجات / محتاج توأم چه در حیات چه در ممات / از جرم و گناه من سراسر بگذر / شرمنده مکن مرا به روز عرفات».